Đến đây, chúng tôi đã hoàn thành phần bàn luận về cấp độ đọc thứ hai - đọc kiểm soát. Có hai yếu tố khác ảnh hưởng đến quy tắc trên. Trong khi thú tính và sự hoàn chỉnh về mặt lý luận mà nó kéo theo trong mỗi người lại là nguyên nhân của hầu hết các bất đồng.
Có thể chúng ta không bao giờ biết được sự thật, nhưng dù sao những chuyên luận của Aristotle vẫn là một kiểu văn phong mới trong triết học. Nếu bạn muốn chơi bài tây, bạn không thể vặn vẹo lại luật chơi và nói rằng ba người thì tốt hơn là chơi đôi; nếu bạn muốn chơi bài brit thì bạn không thể tranh luận với luật chung rằng quân Q ăn quân J hoặc lá bài chủ cao nhất sẽ ăn được bất cứ quân bài nào khác. Hãy để ý đến các phụ đề hay các dấu hiệu về quy mô, mục đích của cuốn sách, hoặc quan điểm đặc biệt của tác giả về đề tài được bàn đến.
Hầu hết các bài báo về khoa học thường dễ đọc hơn các cuốn sách khoa học thông dụng. Trên thực tế, độc giả thường dùng cách đọc kiểm soát làm công cụ chủ yếu trong đọc đồng chủ đề. Khi bạn không thể đọc một cuốn sách thực hành theo đúng nghĩa thực hành có nghĩa là cách đọc của bạn không đúng.
Quá trình đọc hiểu phụ thuộc vào việc bạn có nhận ra được những mối liên hệ đó hay không. Từ khoa học thỉnh thoảng cũng xuất hiện nhưng thường thì tên của lĩnh vực khoa học sẽ có mặt trên tiêu đề sách, ví dụ như tâm lý học, địa chất học hay vật lý học. Đây là quy tắc đầu tiên của việc đọc lịch sử.
Ở đây có sự hàm ẩn về một cấu trúc khái niệm - một hệ thống những nhận định và câu hỏi về một chủ đề duy nhất. Đài phát thanh và truyền hình đã thay thế hầu hết các chức năng của sách báo. Bây giờ, bạn sẽ hiểu vì sao tác giả một cuốn sách thực hành luôn phải sắm vai của một nhà diễn thuyết hay tuyên truyền viên.
Hãy để câu chuyện lay chuyển, tác động lên chúng ta một cách tự nhiên và bằng cách nào đó làm cho bản thân mình mở lòng đón nhận tác phẩm. Khi đã làm được điều này, học sinh có thể đọc nhanh với tốc độ của trí óc chứ không phải chậm chạp như tốc độ của mắt. Có thể bạn đã đọc sách lâu rồi, và việc phải học lại từ đầu khiến bạn thấy ngại.
Cũng như trong khoa học, các thuật ngữ cơ bản trong triết học rất trừu tượng. Ví dụ các câu hỏi mang tính lý thuyết sau: Vấn đề đó có tồn tại không? Nó thuộc loại nào? Tại sao nó tồn tại? Nó có thể tồn tại trong điều kiện nào? Nó phục vụ mục đích gì? Hậu quả do sự tồn tại của nó gây ra? Những thuộc tính đặc trưng của nó là gì? Mối liên hệ giữa nó và những vấn đề khác cùng loại hoặc khác loại như thế nào? Nó sẽ diễn biến ra sao? Hoặc những câu hỏi mang tính thực hành như: Nên tìm kiếm những mục tiêu nào? Lựa chọn phương tiện nào cho một mục đích cụ thể? Phải làm gì và theo trình tự nào để đạt được mục đích nhất định? Trong điều kiện hiện tại, làm thế nào là đúng hoặc tốt hơn nên làm gì? Trong hoàn cảnh nào thì làm việc này tốt hơn làm việc kia? Đó là các bản trường ca nổi tiếng như Iliad và Odyssey của Homer, Aeneid của Virgil, Divine Comedy (Vở hài kịch thần thánh) của Dante và Paradise Lost (Thiên đường đánh mất) của Milton.
Một tác giả viết theo lối hàm ngôn không có nghĩa tác giả đó đưa ra một thuật ngữ. Và bây giờ bạn có thể hoàn thành việc đọc phân tích cuốn sách. Có thể kể đến trường hợp các bài phê bình đối với cuốn Poetics (Thơ ca) của Aristotle như một ví dụ tiêu biểu.
Xác định các vấn đề tác giả đã giải quyết, các vấn đề chưa được giải quyết. Đối với những cuốn sách viết theo cách khác hoặc thuộc lĩnh vực khác, khi tác giả không tự chỉ rõ các từ chuyên môn thì độc giả phải tự khám phá dựa vào kiến thức của bản thân. Em đã nắm vững cấp độ đọc đầu tiên và chỉ có thế; em có thể tự đọc và sẵn sàng học thêm về cách đọc.
Các tác phẩm viết theo kiểu này có thể là các công trình có tính trang trọng và khó đọc như các tác phẩm của Kant hay các bài luận triết học thông thường. Dù sao chúng ta cũng phải thừa nhận rằng bất cứ chuyện kể lịch sử nào cũng phải được viết từ một góc nhìn nhất định. Bất kỳ cuốn sách hướng dẫn nào, hoặc những cuốn sách chỉ cho bạn biết nên làm gì hoặc làm như thế nào đều là sách thực hành.