"Trừ ta ra, không có cái gì làm cho ta bình tĩnh được hết". Có khác chi giải một bài toán đệ nhị cấp mà nhất định theo giả thiết hai với hai là năm không? Mà trên đời có biết bao người cứ nhất định nói rằng hai với hai là năm - có khi là 500 nữa, rồi làm cho đời sống của họ và của người khác thành một cảnh địa ngục. Tôi liệng bức thư vào sọt rác và cám ơn ông Tơ không xe tôi với con người ấy.
Tính cách nào? Bằng cách đọc cuốn Làm sao tính được may rủi của Oswald Jacoby, một nhà quyền uy về môn "bridge" và "phé", một nhà toán học về bực nhất, một nhà chuyên môn về thống kê và bảo hiểm. 000 Mỹ kim để tìm xem tại sao màu cỏ lại xanh. Nếu ta không thể yêu được kẻ thù, làm tốt cho họ, thì ít ra ta cũng phải yêu lấy ta chứ? Ta phải yêu ta, khiến họ không thể làm chủ hạnh phúc, sức khỏe và những nét nhăn trên mặt ta được chứ?
Nơi đó, người ta sẽ bảo bạn làm những trắc nghiệm để dò xét khả năng của bạn về mọi phương diện hoạt động, rồi người ta khuyên bạn nên lựa nghề nào. Nhưng tiếc rằng rất ít người áp dụng nó, cho nên ông phải viết cuốn này, để gõ cửa từng nhà - như lời ông nói - khuyên chúng ta đề phòng bệnh ưu uất, làm cho cứ mười người thì có một người bị bệnh thần kinh, cứ hai phút lại có người hoá điên, và giết hại loài người một vạn lần hơn bệnh đậu mùa! Tóm lại, ông chỉ có công nhắc lại những quy tắc rất thông thường và cố "nhồi nó vào óc ta" để ta thi hành thôi. Bà Elizabeth Connley ở Portland đã học được một điều mà chúng ta trước sau gì cũng phải học là: số phận đã không tránh được thì hãy nhận và hợp tác với nó đi: "Như vậy đó và không thể nào khác được".
Phương pháp ấy, chính danh ca Galli-Curci áp dụng hàng ngày. Một ngày kia, một thiếu phụ gởi ông bức thư trong đó tặng ông những danh từ "dối trá, phản bội, khốn nạn". Mãi đến khi ông dùng câu hát dưới đây làm châm ngôn, ông mới thấy bình tĩnh trong tâm hồn.
Bài Tựa này, cụ Nguyễn Hiến Lê viết từ năm 1951, lúc cụ dạy học ở Long Xuyên. Trước kia tôi ngủ ngon quá, chuông đồng hồ báo thức mà tôi vẫn ngủ và sáng nào tôi cũng tới sở trễ. Nhìn vào kính tiềm vọng, tôi thấy một chiếc tàu hộ tống, một chiếc tàu dầu và một chiếc tàu thả mìn.
Thiệt lạ lùng! Đối với một vấn đề hệ trọng cho cả nhân loại như vấn đề diệt nỗi lo lắng để cho bể thảm vơi bớt đi, đời người được vui tươi hơn, mà loài người thờ ơ như vậy? Trách chi những người bị bệnh thần kinh chiếm hết phân nửa số giường trong các dưỡng đường u Mỹ. Cách diệt 3 nguyên nhân chính sinh ra ưu tư là sự mỏi mệt - sự chán nản về nghề nghiệp - sự túng thiếu. Thì cố nhiên rồi, phải không bạn? Vâng, Aristote từ xưa đã dạy ta vậy và cũng đã dùng cách ấy.
Y sĩ nói bà sẽ chết, và nếu trời có thương cho sống sót thì cũng thành tật, không đi được nữa. Bên chồng tôi là một gia đình biết lẽ phải và tự tín. Nhưng còn làm tệ hơn vậy nữa kia.
Nhưng nhà tôi bình tĩnh nói: "Này mình, chúng ta đi lần này có nhiều người dẫn đường. Biết tính bà nóng như lửa, y sĩ ngại không cho bà hay quyết định ấy, sợ sẽ làm bà phát chứng động kinh. Nói cách khác là tôi rán thu thập đủ những sự kiện chống lại tôi, trái với ý muốn của tôi.
Lời bạn đã làm tôi phải suy nghĩ. Khi quân Nhật tấn công, cả châu thành hỗn loạn. Các y sĩ Hy Lạp đã cổ xuý nó 500 năm trước Thiên Chúa Giáng Sinh.
Xe chạy qua sông Hudson được một lát, tôi nghe người bán vé nói: "Tới cuốn đường rồi, thưa cô". Có thể họ nghĩ rằng tiền thường trong ngày lễ Giáng sinh không thiệt phải là tièn thưởng mà chính là một thứ tiền công. Điều mà ông sợ nhất đã xảy ra!